Giriş:
Devletler ölümlü olsalar da şehirler (yıkıcı savaşlar ve doğal afetler vb. nedenler hariç) ölümsüzdürler. Fakat şehirlerin ölümsüzlüğü hususu tartışılabilir. Zira şehirler binlerce yıl varlığını sürdürebilir. Şehirlerin varlığını sürebilmesi için tıpkı insan vücudu gibi hücrelerini (kent doku yapısını) yenilemesi gerekmektedir.
Küreselleşen dünya düzeni şehirleri de tekdüze haline getirdiği kaçınılmaz bir gerçektir. Şehir dokularının yaşatılması için kent hafıza merkezleri kurulup her kentin dokusu koruma altına alınarak sergilenmelidir.Modern çağda kent yapısını korumak çok daha kolaydır. Zira elektronik dijital teknolojik imkânlar kent hafıza merkezlerinin korunması eskiye nazaran daha basit ve kolaydır.
Zira artık kentlerimiz akıllı kent sistemine geçerken kumanda merkezlerinden yönetilmektedir. Alt ve üst yapılar tek merkezden kumanda edilebilmektedir.
Bu ve benzeri düşünceler üzerine sıkça durulup beyin jimnastiği yapılması gerekmektedir. Düşünülmesi ve çözüme kavuşturulması gereken hususlar şu şekildedir;
- Kent hafıza merkezlerinin adının sorunu:
- Kütüphanelerin geleceği sorunu
- E- kütüphane verileri sorunu
1.1. Kütüphane mi yoksa Araştırma Merkezi mi?
Arşiv kelimesi, kütüphane kelimesine göre daha az kullanılan bir tabirdir. Öncelikle kent arşivlerinin kent kütüphanesi, kent araştırma merkezi, kent etnografyası birleşiminden oluşan “kent arşivi” sözü insanların uzak duracağı gibi aynı zamanda köhneleşmiş evrakların olduğu düşüncesine kapılıp uzak durabileceği durum olabilir. Bu ise amaca hizmet etmeyebilir.
Araştırmalara göre Türkiye’nin bazı şehirlerinde kent arşivi kurulmuştur. Yapılan araştırmalarda bazı şehirlerde kent arşivi tabiri kullanılması yapılan çalışmayı amaçsız bırakmış ve halk nazarında karşılık bulamamıştır. Bu hususta yerel yöneticiler karar verirken emsallerini değerlendirerek kararlarını vermelidir.
Özellikle şehir kültürüne ait kalıntıların en önemlisi de etnografik kalıntıların kent hafızasında yapılacak mini müzede muhafaza edilmelidir. Unutulmamalıdır ki kent arşivi ve kent kütüphanesi tam olarak yeterli değildir ve kütüphaneler kentin kültürünü yansıtmamaktadır. Bundandır ki kent hafıza merkezi kurulup içinde hem kütüphane hem de arşiv özelliği olmalıdır. Bunlar kentin kültürel değerleriyle harmanlanmalıdır.
Kent kütüphanelerinde temel öge sessizlik, çalışma kitabı, çalışma sahası oluşmaktadır. Kent arşivlerinde ise yüksek güvenlik, belge gibi materyalleri bulundururken “Kent Hafıza” merkezlerinde belge, kitap, etnografya ögelerine sıralarken en önemlisi bu ögelerin aktırılabilenlerin dijitale aktarılmış olması önem arz etmektedir.
Kent arşivi tabirini tercih etmek kent hafızası fonksiyonundan dar kalmaktadır. Şu da ayrı bir durumdur ki, kent hafıza merkezlerinde kente dair birçok abide, anıt vb. varlıkların sergilenmesi ihmal edilmemelidir. İşte bu nedenle de kent hafıza merkezlerine kent arşivi terimi kullanılmamalıdır.
1.2. Kent Hafıza Merkezlerinin Gerekliliği
Belediyeler, Milli Eğitim Müdürlükleri ve Valilik kanallarıyla kent hafızası her ilde kurulmalıdır. Kent kültürüne, tarihine, edebiyatına hâkim olan kişilerin deneyimlerinden faydalanılarak maddi, manevi, yazılı, görüntülü ve benzeri bilgi belgeleri toplayarak kent hafıza merkezinde sergilenmelidir.
Çorum belediyesinin kurduğu kent arşivi ismiyle kurması yetersizdir. Kurumsallaşma kültürel ve tarihi değerleri içine tam olarak alan kent hafızası ismiyle kurulmalıdır.
1.3. Kent Hafızasına Bağlı Olarak
1. Kentin tarihsel envanteri (Kalıntılar, yazılı kaynaklar, bulgular, minyatürler vb. )
2. Dijital kent bilgi sistemi
3. Kente ait uluslararası şöhret olmuş şahısların tanıtımı
4. İl sınırları içerisindeki endemik bitkiler, hayvan ve doğal taşlar ve benzerleri sergilenmelidir. (Bu bitki ve taşlar sergilenirken yanında kısa bilgiler verilmelidir)
5. Kente ait sofra yemek kültürü ve yemek fotoğrafları verilmelidir.
6. Kente ait sözlük ve lehçelerden oluşan envanter oluşturulmalıdır.
7. Kent kültür evleri yapılarak yada eski evler restore edilerek evlerin fonksiyonel işlevleri korunmalıdır.
8. Kent hafıza merkezine internet sitesi kurularak yukarıda sayılanlar elektronik ortamda halkın ulaşımına imkân sağlanmalıdır.
Şehrin kültürel çehresi korunarak, halkın kültürüne bağlılıkları bu yollar ile sağlanabileceği düşüncesindeyiz.
2. Kütüphaneler Durumu ve E- kütüphane
Kitapların çoğalması ve yaygınlaşmasıyla her geçen yıl daha fazla ağaç kesilerek kâğıt haline getirilmektedir. Özellikle gelişen teknoloji ve baskı maliyetinin azalmasıyla birlikte tonlarca kitap basılmaya başlandı. Dünya’nın genel sorunu halini alacağına hiç şüphe yoktur. Bu gibi nedenlerden dolayı ormanlar azalmaktadır.
Globalleşen dünya düzeni ve internet çağını yaşadığımız dönemlerde kitap yerine e-baskı ile kitaplar basılıp internet ortamında yayınlanmalıdır. Bu vesile ile hem doğa korunmuş olur ve bilgiye daha rahat, maliyeti ucuz ulaşma imkânı sağlanmış olur.
Günümüzde kütüphanelerin ağzına kadar kitapla dolduğu fakat okuma oranın azaldığı görülmektedir.
“İnsanların birçoğu kitaplarını sosyal medya hikâyelerinde paylaşmakla yetinmektedir”
Kütüphane kavramından ziyade “Halk kütüphanesi ve Araştırma Merkezi”ifade kullanılabilir. Bu minvalde “Kahramanmaraş Kent Hafızası”adıyla merkezimizi geniş ölçekli tutmalıyız.
Dijital ortamda oluşturduğumuz (E-kütüphane) kütüphaneye uluslararası erişim vermek hem belediyemiz hem de şehrimizin uluslararası platformda tanınması anlamına gelecektir. Aynı zamanda ulaşım sağlamaları için bizim birime “Kahramanmaraş Kent Hafızası” üyelik şartı getirerek kütüphanemizi koruma altına almış oluruz. Zira e-kütüphanemize erişim sağlayan herkes kütüphanenin içindeki bilgilerin hepsini indirebilir.
Gerekli görülür ise ulusal kütüphane serverleri ile endekslenip araştırmacıların erişimine daha kolay erişim sağlanabilir. Tarihi derinliğiyle içerisinde yüz yıllardır farklı milletleri barındırmış olanKahramanmaraş yerli ve yabancı araştırmacıların dikkatini çekmesi ve bu vesile ile şehrimize hem turist hem de ilim adamlarının gelmesine olanak sağlayabilir.
3.Kahramanmaraş Kent Merkezi’nin Estetiği
Anadolu’nun kadim kentlerinden olan Kahramanmaraş’ın kahramanlığına yakışır kent estetiği korunmuş kent hafızası oluşturulurken en az kent estetiğini yansıtan şehir kadar içindeki personellerde estetik olmalıdır.
Diğer taraftan nostalji ile çağdaş sanatın ikisi bir arada sergilenmelidir. Bu iki sanatın kombinasyonu çok iyi yapılmalıdır. Kahramanmaraş Kent Hafızası’nınkonsepti oluşturulurken iç ve dış mimarın yanında bir tarihçi ve şehrin kültürel değerlerine hâkim kişilerinde olması çok iyi olacaktır. İlave olarak kent hafıza merkezlerinin dış görünümü mimari açıdan, yapı şekli, rengi, dış ve müştemilat düzenlemeleriyle, aydınlatma sistemleriyle son derece ilgi çekici hale getirilmelidir.
Ayrıca hafıza merkezinde görev alacak en az bir kişi konseptin oluşturulması aşamasında orada bulunup her şeye vakıf olması gerekmektedir.
4. Kent Hafızasının Mesaisi
Kurulacak olan Kahramanmaraş Kent Hafızası özellikle yaz aylarında günlerin uzun olmasında dolayı daha uzun süre açık kalmalıdır. Bu mekânın ışığının açık olması kentimiz adına gurur verici bir olay olarak algılanmalıdır. Zikrettiğimiz durumda orada görev alacak olan personellerin diksiyonu düzgün, giyim kuşamına dikkat eden kişilerden oluşması önem arz etmektedir.
5. Hangi Şehirlerde Kent Hafızası Var
- Bornova Kent Arşivi Ve Müzesi
- Çorum Kent Arşivi
- Gaziantep Kent Arşivi
- İzmir Ahmet Piriştina Kent Arşivi Ve Müzesi
- Karabük İl Halk Kütüphanesi “Kent Arşivi”
Atalarımızdan bizlere kalanların yarınlara aktarılmasında kent hafıza merkezleri önemli rol üstlenecektir. Unutulmamalıdır ki; kent hafızaları bir şehrin gerçek hafızasıdır. Özellikle yerel etnografik ürünlerin tescili yapılarak teşhire sunulmalıdır.
Ele aldığımız bu çalışmada Kahramanmaraş Kent Hafıza Merkezinin nasıl olması gerektiği hakkında fikirlerimizi belirterek kültürel değerlerini yansıtan tam olarak fonksiyonunu yerine getirmeye çalışan kent hafızasının kurulmasıdır. Kurulan kent hafızasının bundan sonra başka şehirlerde kurulacak olan kent hafıza merkezlerine örnek teşkil edeceğin ümit ediyorum.
İlgililere bu özgün makalemizin faydası olması ümidi ile.
Esen kalınız
Kent hafızası Genç tarihçilerin katkılarıyla hiç bir zaman silinmez... Başarılar hocam emeğinize sağlık